MANI ṬAWNG NGÊIA INCHȖK

 Kum sâwmli lai zet liem ta khan, Hmar khuo pakhata school naupang nuhmeite pakhat chu ṭap pumin in an lawi a. A nu le pahaiin a ṭap nasan indawn malamin a kut le kehai an hang en chieng chu, a kerai changtieng taitienga hlapna ni awmtak a lo invuol tȗt a. Naupangtenu thlasiet chun a hlaptu le an hlapna san khawm hril mumal thei lovin a ṭap a. A nu le pa chu an lungril a na hle a. Vȇl tam an indawn hnung chun an hotuhaiin school huomsunga Hmar ṭawng a hmang leia an lo hlap a lo ni thu a hril tah a. A nu le pa chu an lung ninaw hle a.

Hieng ang tawnhriet nei hi mi tamtak um ei tih. Ei naupanghai school kâina dingin English Medium naw ei dit naw a. Thiem le thiemlo khawm dȃwn lovin, sapṭawng ei inhmang lui tir khawm dit tȃwk a um tȃk vei leh, subject pawimaw tak tak Science le Mathematics hai chen English in ei inchȗktira, a hriltu khawmin hril thiem lo, a naupang khawmin hrie thiem bawk lo, a tȃwpa chu eini tlȃng mi hai thiem chi annaw ei ti nȃwk hlawl hlak. A subject hriet thiem nȇkin a ṭawng hi ei ngai pawimaw lem hi ei thaw suol deu chu an naw maw?

Ei nȇka hnam changkȃnghai chun mâni ṭawng ngȇia inchȗk a pawimaw zie an hriet el chau nilovin, nasatakin an lo suihnung a nih. A hnuoia hin ei nȇka thiem lem hai suidawkhai tlawm a zȃwng suklang ei tih:

Hrietchiengna: Suituhai sui suok dȃn chun, inchȗklaihai mâni ṭawng ngeia inchȗkhaiin an thil inchȗk an hriet chieng lem an ti a. UNESCO hai suina anthawka an hmu dȃn chun, naupangtehai an nu ṭawng ngeia an inchȗkin lȇkha an tiem thei ṭuonrang lem an ti bawk.

Hrietna hmang thiemna: Mâni nȗ ṭawng ngeia an inchȗk hin, inchȗklaihaiin an hriethai hmang ṭangkai dȃn an thiem hlak. ‘Educational Psychology’ Journal pakhata an insuo dȃn chun, mani ṭawng ngȇa inchȗkhai hin mi dang ṭawnga inchȗkhai nȇkin an thil inchȗk hmang ṭangkai an thiem lem hlak.

Inchukna ah hlawtlingna: Mâni ṭawng ngȇia inchukhaiin mi dang ṭawnga inchȗkhai nȇkin an thaw ṭha lem khawm hi suitu tam takhai hmu dȃn a nih. Ethiopia rama naupang mani ṭawnga inchȗkhai le ṭawng dȃnga inchȗktir hai an khaikhinna a an hmu dȃn chun, mani ṭawnga inchȗk haiin Science le Mathematics subjecthai an thaw ṭha zuola hriet a nih.

Chun, mâni ṭawnga inchȗkhai hi ṭawng thiemnaw sa saa inchȗkhai nȇk daiin an inchȗkna tieng an puitling lema hriet a ni bawk.

Mâni ṭobul le hnam zephung humhimna: UNESCO chun mâni ṭawng hi inchȗkna ṭawng taka hmanga, chu bȃka ṭawng dang inchȗk belsa hi mâni ṭobul le hnam zephung humhimna dinga a pawimaw zie nasatakin a thelâr a nih. Chu chu, ṭawng dang dang dam zing puma hnam dang dang le inpaw thei dan lampui pawimaw tak a nih.

Mâni inringzona: Mithiemhai suina’n a thlȇk dȃn chun, mâni nu ṭawng ngȇia inchȗk hin, inchȗklaihai mâni inringzona le mâni pawimaw inhriettirna a pȇk hlak a nih. ‘International Journal of Bilingual Education and Bilingualism’ inchȗkna anthawka an insuo dȃn chun, mani ṭawnga lekha inchȗkhai hin mâni inringzona an nei bȃka lungril tluong khawm an put lemin an hmu dawk bawk a nih.

Chuleiin, inchȗklaihai hin an hrietthiem thei dȃn ding tak, mâni ṭawng ngȇiin inchȗktir ta in la, tȗta nȇk hin an thil inchȗk an thiem lem ring a um hle a nih. School an ṭin hnunga tuition mani ṭawng bawka lȃk nȃwk khawm hi hung ngâi ta nâwng a ta, nu le pa ta ding khawmin sum sȇng a tlâwm pha sawt ring a um bawk. Chun, subject intak ei ti, hnam dang hai chau thiem thei ei sâwnhai khawm hi ei thiem chi tak a lo ni ngȇi ring a um

Iengtinam hma la ṭan tȃng ei ta? A hmasatakin mâni insȗnga inthawka ei ṭan a ngȃi a nih. Ei naupanghai hi ṭawng dang dang an inchȗk hmain Hmar ṭawng hi in thiem tir hmasa phawt ding a nih. Ei mithiem tamtak ram danga an um leiin an nauhai Hmar ṭawng an hmang thei tanaw ei hmu hin, lungril a sukna hle. Nau lekhathiem le fel tak tak neihai sienkhawm ei hnam mipui lai an tlatlum ngâi ta nawh. An nu le pahai zȃrin ei lan hrietpui zeu zeu umhai sienkhawm, anni thlahai lem chu inzawmpui a harsa hle ta ding a nih.

Chun, ei rama schoola hai hin, subject pawimaw hieng Science, le Maths hai abul abâl ṭhataka an man theina dingin ei ṭawng ngeia ei inchȗktir a ngai a nih. A subject ei man fȗk phawt chun, a hril sȃwng khawm nȃwk khawm ei buoi ta ngâi nawh. Ṭawng dang ei thiem nuom chun, kha ṭawng kha subject pakhat anga inchȗk el a ṭha lem a tihl.

Mâni ṭawng khawm thiem lo, mi dang ṭawng khawm thiem bawk loa um hi awlsam tak a nih. Chuleiin, inchȗkna le thiemna tienga hma ei sawn theina dingin, mâni ṭawng ngeia inchȗka thiem phawt hi tum ei tiu.

Previous Post Next Post