Sikpui Ruoi

 - Ramthienghlim Varte


Hun a liem duok duok a, sik le sahai a hung danglam thlasik hun a hung hersuok nawk el chu an tah a. A hun zir a thlasik a humg hersuok meu chun tiena pi pe puhaiin an lo thawrawp hlak SIKPUI RUOI thaw boruokin a mi hung pawl nel a, hmun hrang hranga unau tam tak hain Sikpui ruoi hmang nuomna lungril an hung nei bawk leiin a chancjhin ei hung ziek a nih.

Manmasi thlahai laia naupang tak Nelachal thla (Hmarhai) chauvin an hmang hlak THLASIK RUOI tina a nih. A hung iná¹­an dan, a umzie, hmang nasan, hmang dan le inser danhai hih tulai á¹­hangtharhai le ei thawdan an ang ta naw em em a. Pu Darthangluoi le ei mithiem tam takin kimchang taka an ziekhai khawm ei ngai pawimaw bek bek chuong naw a. Hnamdanghai neive derlo ei pi le pu haiin inza taka an lo inser le hmang hlak nunphung danglam bik rieu ei nei hih ei hnam tadinga inchik tlak (mellung) a na. A umzie hrietchieng le humhal chuh ei mawphurna lieu lieu a nih. Thla a hung sik a, pawl thlak hnung bu le bal hlawtling taka an hlu lut zo vawng a, kum nawka lo hma ding an rel hma si awllen lai a hmang hlak a nih.

Sikpuiruoi hmang nuomhai tadingin a hung iná¹­an dan hrechienga le hun á¹­awng i zira hmang le inser a ni theina dingin tawite’n ei hung zieksuok a nih.

SIKPUI RUOI UMZIE

Ei Pi le puhai sakhuo mumal nei lova Hinduhai anga thil danglam deu an hmuhai khuonu ruot ti a chu suklungawina dinga puithiemhai rawn a thingbul-lungbul bie a inza taka an inser lai chun Pathiennu (Fapite), bu le bal malsawmtu suklungsen le á¹­awngsephur hih an inlau em em a, chu suklungawina ding chun tlangram lo neimi khah an ni leiin hnieng-in-hnar taka an bu le bal chinghai sik beiseiin a sur a sa hnuoiah tlantui luong zawi zawiin sin an thaw hlak a. Chuongchun busik huna khawm buvui maksan inlau em emin an sik a, sik á¹­hel dam an lo hmu palh chun pawi an ti zie inzawt pumin an lak khawm hlak a. A nauhai busik dinga an á¹­huoi chang khawm sin an á¹­an hma’n “Bawihai, Buvui khah kim takin sik ro aw, sik á¹­hel neia in maksan vai chun ama khat chauvin Hmaiphi buk hnuoiah inrieng takin a tap kar kar a, a tlasie taluo’n Fapite’n a tlemtlai hlak a nih” tiin an hril hlak (cf. Faihriem D).

Bu le bal an thawksuokhai inchek mei mei lovin bu an fak senglo a um chang khawm dengral/dekral el lovin an ranvaihai an pek hlak. Chuleiin, naupangin khawlaidunga an bu á¹­hing dawm fak senglo invuong dar mei mei chingmi dam an um chun khawsung upa haiin an kova ching nawk ta ngailo dingin zilin an khap hlak. Chuongchuh pi le pu huna mawl taka fak le dawn a khawtlangin inren dan á¹­ha (Social economy) an lo nei mawi le inzaum chuh a nih. Chubakah, hienga an lo tlaihai duot taka an enkawl chun Fapite (Pathiennu) malsawmna tamtak dawng dinga inringna an nei bawk a nih.

Sik le sa zira van ruotui á¹­ha an dawng kum inzawna an bu le balhai a tlung á¹­ha a, Fapang-ralinsan an hlulut pha chun an lawm thei em em a. Kumtawp thlasik boruok inthieng le awllen lai, a kum nawka lo ding an vat hma si, sin delriktu ding um lova an zalen hun Mimtukthla-Tuolbuol ( December-January) sungngei hin Pathien kuoma lawmthu hrilna le insukhlimna an nei hlak a chuh SIKPUI RUOI ( Winter festival) ti a nih. Hnam pumhuopa kum tina nei a ni ngai naw a, khawbinga Fapang-ralinsan nei theihai chauvin Fapite (Pathiennu) kuoma lawmthu hrilna le insukhlimna an nei hlak chuh a nih

HMANG DAN

Khawsung Lal le Lal khawnbawl haiin an bu le bal hau dan zirin hmang danding, a hunsung ding le chanvo neitu dinghai an rel a. Chun hi ruoithe ding hih a thieng le thiengnaw khawsung Thiempu’n aisan a ta, chuzova Lal In tuolhmai (Courtyard) changtiengpang inki ah zankhawvarin KHUONG khai an ta, vuokri a um le umnaw khawvar chenin an ngai thlak a, vuokri a um vai chun Sikpui ruoi hmang a thiengnaw nin an hriet a, an pamthul hlak. Vuokri a umnaw ruok chun a thieng a nih tiin a khawphekin an insingsa mup mup tan nghal a nih. Khawtlang mipui in tina hriltu ding nunghak-tlangval kawpthum an ruot a, chuonghai chuh LAWMLAI SA an ti a, in tina lutin phur takin an hril a, an mawphurna seng an thaw hlak a nih. Naupang, nu nghak-tlangval, pitar, putar chenin an thangruol a. Milien, michin, hausa, rethei intlier hrangna umder lovin ruoithe phurna thlarau changin lungawinaw le kawitum hmel reng reng hmu ding a um ngai nawh.

INREMNA RUOI

Chun, hi ruoi hih INREMNA RUOI khawm an ti hlak a, khawsung a mimal, pawl, pansak- panthlang inhrietthiemnawna, intheidana annawleh inremnawna nei dam an lo um chun hi ruoiá¹­he hma ngeiin an ni le an ni annawleh khawsung Thiempu hma bulah inzak der lovin inngaidamtuona le inremna an siem hlak a. Naupang, nunghak-tlangval, pitar, putar chenin inrem tlang diel dielin ruoiá¹­he phurna thlarau changin lungawinaw le kawitum hmel reng reng hmu ding a um ngai nawh. Chuleiin, inremna ruoi ti hi a phu hlie hlie a nih. Chu chau chuh an nawh. Khawsung a a rethei deu incheina ding á¹­ha nei zolo dam an um chun a neinung le an chawngthei haiin an relpuon á¹­ha á¹­ha phawrsuokin an inhaw tir hlak a, hi hunser hih ursun takin inhmangai tak le hlimtlang takin an hmang hlak a nih.

SIKPUI RUOI DȂN LE DȖNHAI

Hi hunsunghin inhal le insuol buoihai thawlo dinga khaptlat a ni a. Sikpui Lamzawl lai tak Sawngka (Chawrsawng) an dawnaah Vaiza hruol in-uoi tak sei tawk tak an khai a, á¹­henkhat á¹­halai thisen lum mipui insukhlimna sukbuoi zawnga chang le dawnvet invawi dam an lo um chun á¹­huoituhaiin vaiza hruihruol chun an kut le ke an khitde pek a hmundangah an hre/sie hmang dai hlak.

A hmaa ei hril ang khan kumhlui a buhai chuh nunghak-tlangvalin an hrawt a, in tinah semdarin zu’n an siem a, an zu bilhai chuh a thova a tlum pha chun dawnin an insukhlim a. Sikpui ruoi ni a tlungpha mani in seng a an zu bil tlum tah hai chuh hung phurin sikpui lamzawl ah an siekhawm hlak a nih.

Sikpuiruoi hi Lal tuolzawl a hmang hlak a na, zawl lien lamna khawp a umnaw chun hmundang zawl á¹­hatna an zawng a, nunghak-tlangvalin lamzawl ding chuh an siem a, lungphek la khawmin lamzawl a chun an remkhup hlak a nih. Chun, lungphek lien sa á¹­hatawk tak mipuiin an zawnzo tawk ramhnuoia mi an lak a, khuongpu rawiin lung chuh naupangin a hmatieng hruolin an kei a tlangval haiin an zawn a inri bung bungin khuoah an hung zawn lut a, sikpui lamna ding zawl lailung takah an daw a, chuh ZAWLLUNG DAWH an tih. A sikpui ni tlunghma khawma mipui pungkhawm buoi mup mup el chuh naupang le á¹­halai tading chun nun khawchen ei ti a tlingphak ta reng teng a nih.

Chun, zawllung dawh a chun sawngka (Chawrsawng) an daw a, a hming chuh HMINGTHIR an ti a, chu bana hai chun bawmgrangte an khai seng a, a sunga zupeng bur le khailengte dam, umthei ah tuibur-al inhnik tak dam, dumhmuom kauphek le dumphuol dam hnachang hna hringin an fun a an sie hlak. Hi khuongpu le hla á¹­huoitu haiin phang lova an chen ding le dawn ding a nih.

NUNGHAK-TLANGVAL INCHEI DȂN

Sikpui lama á¹­hangding nunghak-tlangvalhai chun incheina thuomhnaw an nei á¹­ha á¹­hahai le inbelin, tlangvaihai chun an lu an kawm a, Tawnlairang, Sawnsen, Vakul chang le Archal changhai tawnin an inchei hlak a ; puon an dierkei a, zakuo tuolkhawng pounphawk á¹­ha tak takel hi an hak a, nunghakhai ruokchun puonsil senfen tlangdungvelin (awm chunga puonbi tina a nih ) an thaw a, an zakuo hnuoi a inthawk an ne ne chungah puon kha det takin tla thei mei meilo dingin an bi hlak. Chun, an kawngah ngaingawn kawngchun an chun a, an natil verkuok a Hawlrawl an be a, hawlrawl kuoa chun patsum sendam, parte dam an be sa a, a neinung deuhai chun silver a siem Hawlrawl tle deu vur el an be bawk hlak. An ring ah Pumhril á¹­hi dam, Ruongthei á¹­hi dam, Theibuong hrui dam an hli hlak a; an ban ah Chaupheng banbun (Dar enga siem) dam, á¹­henkhatin Bunsai (Saiha a siem) an bun a; Harban-banbun Silver tluon kepui tiet a siem, sa deu lul an kiu chung an rekna lai takah chun an bun hlak bawk a nih. A mawiin a en an hawi em em a, a vulin a vul chuk el a; mit a suktlei em em leiin pitar le putarhai chun an vanglai le nunhlui an ang ngai vawng vawng hlak a nih.

SIKPUI LȂM

Sikpui lam hi chi riet a um a, lamna hmasatak chu naupang hai lam a ni a, Durte lam le Thlawram lam an ti. A danghai po chu puitling lam an ti a, Lamtluong lam, Ketet lam, Anranlai lam, Thlawran lam, Simsak lam le Tienna lamhai hih a langsar zuolhai chuh a nih. Sikpui ruoi hmang hun a hungtlung a, sikpui lam hmasatak chuh naupang lamin an á¹­an a, an hmang sungpo nitin an lam a, zantieng á¹­anin zantieng bawk an á¹­in nawk hlak. Sikpui ruoi hmang ding hunsung a chanve char a tlungpha zantieng an lam chuh inlawi ta lovin zankhawvarin an lam a, chu lam hming chuh LAMLAI LAM an tih. Chun, ruoi á¹­umá¹­iek ding zanhni hai chuh a zawnin khawvar zaka lamin an insukhlim a, chu lam chu SIKPUI ZAWLSUOK LAM an tih. Chu lam an thawzo zantieng chun mani in sengah in lawiin Sikpui ruoi chuh a á¹­umá¹­iek ta hlak a nih.

SIKPUI ZÈ–N

Sikpuiruoi hlim le lawma an hmang a hei á¹­umá¹­iek a, khawtlang mipui hlim taka lam mup mup el hlak a hang tawp a, a re á¹­hupel chuh khuo a sawtin khawtlang khawm a re vung vung el a, sikpui ruoi zÈ—n chuh a khawtlang le mimal tinin an inphutawk ang sengin an tuor zo naw a, ngai em emin zingkar a nisa suok khawm a ngui ruoiin an hriet hlak a. Nunghak-tlangvalhai le mitin el chuh khawtlang lunglengin a zem a; tlangval ler le inhuot á¹­henkhatin ngaizawngnaw lem an lo inraitir palh beidawnga pantlang tieng tukvera tlun rawng rawnga khaw tlir ang elin pantlang tieng an ngha tlun rawng rawng el hlak a nih.

Chuleiin, umzie inthuk tak nei SIKPUIRUOI (Winter Festival) Ruoi-ropui Hmarhai chauvin ei nei hih hnam tadinga nunphung le niphung rohlu pawimaw em em el a nih. Ei hrietchieng a ei vawnghim le humhal a á¹­ul. Chuongnaw chun, mi haiin min chupuiin mi la pek rek hlau an tih.

Ruo-changkar semthei tiet vela lien, an phanna lai taka an rawn bawng a, belkhat vela lien nabe a nih.

Thubelsa: Pu Ramthienghlim hin HSA General Hqrs. ah President term thum 1982-84,1984-86, 1986-88 lo chel tah, HYA indin tu, Hmar Literature Society-Meghalaya (HLS-M) indintu le Chairman nilai zing a nih. Hmar Inpui (HI) Assembly Secretariate a Secretary (2020-22) a lo chek ta bawk. Tuhin Shillonga chengin Hnam tadinga theitawp suo hlak le thangpui ngaihai thangpui hlak a nih.

Sikpui Thusam

Khuongpu

Sikpui inthang kan ur lai;

Changtuipui aw sen mahril li kang intan.

Mipui

Ke ralawna ka leido aw;

Sunah sum ang zanah mei lawn invak e.

Khuongpu

KP – Antur asa thlua ruol aw;

In phawsiel le in ralfeite suong thaw ro.

Mipui

Sun-razala ka leido aw;

Ke ralawna, mei,sum ang lawn invak e.

Khuongpu

Sun-razalu ka leido aw,

Laimi sa ang Changtuipui in lem zova.

Mipui

A varuol aw la ta che,

Suonglung chunga tui zuongput khah la ta che.

Previous Post Next Post